Pembe renkli ürünlerde renklendirici olarak kullanılan karmin, Meksika ve Peru'da yetişen ve besin maddesi kaktüs olan Coccus adlı böceğin dişisinin kurutulup öğütülmesi ile elde ediliyor. Hammaddesi böcek olan karmin içerikli ürünler, Türkiye'de de birçok firmanın ürettiği bisküvi, sakız, meyveli yoğurt, çilekli çikolata, meyveli süt, dondurma, reçel, soslar, meyve suları, et ürünleri, şekerleme gibi bir çok gıda ürününde kullanılıyor.
Hatta sadece Türkiye gıda sektörü bu maddeden yılda 50 ton civarında ithal ediyormuş. Fakat tükettiğiniz ürünlerin paketlerinde “karmina” ibaresini aramayın çünkü firmalar bu maddeyi tanımlamak için E120 kod adını kullanmayı tercih ediyorlar.
Gıda renklendiricisi olarak kullanılan genellikle kahverengi ve kırmızı arası renklerin elde edildiği bir böcektir carmin. Cochineal (Dactylopius coccus), Dactylopi familyasından değişik kaktüslerde parazit olarak yaşar. Çok eski yıllardan beridir bilinen ve kullanılan böcektir.
Avrupa’ya 16. yüzyılda gelmiştir ve başta çeşitli gıda maddelerine renk vermenin yanı sıra tekstil, kozmetik sanayinde de kullanılmaya ve yaygınlaşmaya başlamıştır. Karmin bu böceğinin dişilerinden veya yumurtalarından çıkartılan bir renk pigmentidir.
Bu böcek türü Kanarya Adaları’nda ve Meksika’da yaşayan bir böcektir. Doğal ortamında çoğaldığı gibi kültürel olarak da yetiştirip ticareti yapılmaktadır. Cochineal böceği için özel tarlalar kurulur. Bu böcekler ve larvaları, Meksikalı köylüler tarafından toplanır. Kurutulduktan sonra öğütülüp un haline getirilerek renklendirici madde olarak kullanılır.
Karmin Nerelerde Kullanıır?
Böcekten elde edilen karmin maddesi gıda renklendirme ajani olarak kozmetiklerde, ilaç sanayiinde ve boyacılıkta kullanılmaktadır. Etleri, sosları, kırmızı deniz ve işlenmiş kanatlı ürünleri de içine alan geniş bir gıda ürünü yelpazesinde kullanılan karmin; sosisler ve işlenmiş kümes hayvanı gibi et ürünlerinde, meyve preperatlarında, reçel ve marmelatlarda, koruyucularda, sucuk, salam, jelatinli tatlılarda, pasta ve fırın ürünlerinde, dondurmalarda, şekerlemelerde ve süt ürünlerinde de doğal renklendirici olarak bulunabilir.
Bilindiği gibi dinimizde haşarat (haşereler)ın tüketilmesi caiz değildir.
Dünyanın en büyük kahve şirketlerinden Starbucks'ın 'frappucino' adlı içeceğin renklendirilmesinde kırmızı böcek kullanıldığı ortaya çıktı. Amerikalı kahve şirketi Starbucks, ürünlerinden 'çilekli frappucino'da "cochineal" olarak bilinen bir çeşit kırmızı böcek (bit) kullandığını kabul etti. Hiçbir hayvansal ürün kullanmayan tüketiciler (veganlar) tarafından kurulan internet sitesi ThisDishIsVeg.com, daha önce kullanıcılarını frappucino içmemeleri konusunda uyarmıştı. İnternet sitesinden yapılan açıklamada çilekli frappucino'nun bitkisel bir içecek olmadığı, yapımında böcek kullanıldığı belirtilmişti.
Bu iddiaya ve sonrasında artan tepkilere Starbukcs'tan cevap geldi. Böcek kullandığını itiraf eden Starbucks yönetimi, suni kimyasal renklendiricilerin sağlıklı olmamasından dolayı böyle bir yola başvurduklarını ifade etti. Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi'nin (FDA) bu maddenin kullanımına izin verdiğinin altını çizen yetkililer, alternatifler üzerinde çalıştıklarını belirtti.
Altın değerindeki böcek
Kolanın, sosisin, rujların, allıkların ve daha birçok ürünün rengini borçlu olduğu cochineal böceği fiyatları ile altına kafa tutuyor. Kaktüslerin üzerinde asalak olarak yaşayan cochineal böceği, karaborsaya düştü... İşlenmiş cochinealin kilosu son bir yılda 2'ye katlandı... "Bu kimi ilgilendirir?" demeyin, dünyada kolaya renk veren böcek olarak efsanevi bir ün yapan cochineal, gıdadan kozmetiğe kadar birçok sektörün 'canı kanı' gibi. O olmadan ne sosisin rengi pembe, ne rujlar rengârenk, ne de kolalar şu anki renginde olabilir.
TÜRKİYE'DE SATILAN VE KARMİN İÇEREN BAZI GIDALAR
SÜTLÜ GIDALAR
Danette, çilek aromalı puding, Danone
Çilek aromalı süt, Danone
Çilekli süt, Pınar
Çilekli puding, Ülker
SAKIZ
Vivident xylit Cube, nar ve fuji elma aromalı şekersiz tatlandırıcılı sakız
Vivident xylit Aqua Gum, meyve aromalı şekersiz tatlandırıcılı sakız
Vivident xylit 2 Fruit, çilek aromalı şekersiz tatlandırıcılı sakız
Big babol çilgın meyveler balonlu mega draje sakız
Şıpsevdi, meyve aromalı şekerli balonlu sakızlar, Kent
Bubbaloo Mega, karışık meyve ve kola aromalı şekerli balonlu sakızlar, Kent
First, tatlı & ekşi çilek aromalı tatlandırıcılı şekersiz draje sakız, Kent
ŞEKERLEME, BİSKÜVİ, KEK, GOFRET VE SOSLAR
Jelibon, karışık meyve aromalı yumuşak şeker, Kent
Pop Tip, Ahududu aromalı draje şeker, Kent
Böğürtlenli sos, Dr. Oetker
Bu Kodlara Dikkat
- E120
- EC120
- Karmin
- Karminik Asit
- Krimson
- Crimson
- Naturel Red 4
- E904
Iste uzerine titrediginiz cocuklarınızın saglıgını ve yasamını tehlikeye atan urunlerin, firmaların resimleri ve isimleri, lutfen dikkat edin, yok Annesi de soktaymıs, yok cat kapı kek yemeye gelmis, bu aldatmaca reklamlara kanmayın, o ekran maymunlarının dini imanı paradır... Buyurun 38 urun...
ROTAHABER (OZEL) - Gıda sektorunde arka arkaya gelen olumsuz haberler tuketicilerinin guvenini zedelerken, gunluk hayatta cok sık kullanılan urunlerde saglıga zararlı maddelerin bulunması tuketicilerin tedirginligini arttırıyor. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlıgı once sahte bal ureten firmaları, ardından da insan saglıgına zararlı gıda maddesi ureten firma ve markaları acıkladı. Gectigimiz gunlerde ise Starbucks'ın, cilekli Frappuccino iceceklerinde bocekten elde edilen boya maddesi olan karmini kullandıgını kabul etmesiyle farklı gıda maddelerinde kullanılan Karmin yeniden tartısmaya acılmıs oldu. Rotahaber, sahte bal basta olmak uzere insan saglıgına zararlı maddeleri ve bocek icren urunleri tek tek acıklıyor. Iste o markalar ve urunleri...Bocekten elde edilen 'karmin' isimli renklendirici sadece Starbucks'in kullandigi bir madde degil. Market raflari recelden biskuviye, ayni maddenin kullanildigi urunlerle dolu.
Dunyanin en buyuk kahve sirketlerinden Starbucks’in bazi urunlerinde ‘cochineal’ adli bocekten elde edilen ‘karmin’ isimli renklendirici kullanilmasi tepkiye yol acarken market raflarinin ayni madde katilmis gida urunleriyle dolu oldugu ortaya cikti. Biskuviden sekerlemelere kadar cok sayida urunde kullanilan bu maddenin simdilik bilinen tek zarari alerjik reaksiyonlara yol acmasi.
Gida sektorunde boceklerden elde edilen renklendirici ve tatlandirici kullanilmasi tartismasi Starbucks’in urunuyle birlikte yeniden alevlendi. Radikal, marketlerde satilan ve ‘karmin’ iceren urunleri arastirdi. Market raflari bu maddenin katildigi urunlerle dolu ve tuketiciler aldiklari urunlerde bocekten elde edilen renklendirici kullanildigini bilmiyor.
Yilda yarim kilo!
Hollanda’da Wageningen Universitesi’nden Entomoloji Profesoru Marcel Dicke, gecen yil yaptigi aciklamasinda islenmis gida tuketen herkesin bir miktar bocek yedigini de anlatiyor:
“Dunyanin herhangi bir yerinde islenmis besin maddesi tuketenler zaten bocek yemis oluyorlar. Bunun miktari da yilda yaklasik 500 gram. Domates sosu, fistik ezmesi ya da ekmek gibi islenmis tum gidalarda bocek var.”
Meyveli sut, yogurt, biskuvi, dondurma, recel, soslar, meyve sulari, et urunleri, sekerleme ve sakiz gibi yuzlerce urunun icerisinde yer alan karminin onunde yasal engel yok. Ancak dini acidan sakincali sayiliyorlar. Ilahiyatci Prof. Dr. Faruk Beser, bircok urunde renklendirici ve tatlandirici olarak kullanilan maddenin Islam’a gore dogrudan dogruya haram denilemeyecegini belirterek “Hanefi kurallarina gore ‘mekruh’ yani hos olmayan, olmamasi gereken. Kullanmak sakincalidir” diyor.
Saglik acisindan supheli
Gogus Hastaliklari Uzmani Prof. Dr. Ahmet Rasim Kucukusta ise bu tur maddelere supheyle yaklasilmasi gerektigini vurguluyor:
“Gida urunlerinde kullanilan bu tur cok madde var. Bunlarin guvenli olduklarindan hic emin degiliz. Cunku bunlarla ilgili arastirmalar 40-50 yil oncesine ve o zamanin teknolojisine dayaniyor. Guvenirligi gunumuze gore cok dusuk olan arastirmalar. Bu nedenle bu urunlerin insan sagligi uzerindeki etkileri ciddi sekilde yeniden arastirilmali. Boceklerden elde edilen urunler hayvansa arastirilmali. Gida urunlerinde bu tip binlerce madde var. Hepsi icin guvenli demek dogru degil. Suphe edilenden uzak durmak gerek. Karmin yiyecek ve icecege sadece renk veriyor. Sagliga bir faydasi yok, kullanimi supheli. Bu tur urunlerin sagliga zararli olup olmadigi arastirilmali.”
‘Dozu, firmanin iyi niyetine bagli’
Radikal, ‘karmin’i gida teknolojisi uzmanlarina sordu.
Samim Saner Gida Guvenirligi Dernegi Baskani “Karmin, Avrupa Birligi Gida Guvenligi otoritesinin de onayladigi bir madde. Temel konu su: Bu maddenin kullanildiginin beyan edilmesi gerekiyor. Firmalarin bunu beyan etmemesi sikinti. Turk Gida Kodeksi acisindan kullaniminin bir sikintisi yok. Butun katki maddeleri AB tarafindan incelemeye alindi. Bunun raporu onumuzdeki yillarda cikacak. Su an itibariyle ‘karmin’le ilgili negatif bir bilgi yok. O calisma bitince ne olacagini bilmiyoruz. Ama su an kullanimina izin veriliyor.”
Yrd. Doc. Dr. Filiz Aksu
Istanbul Aydin Universitesi Gida Teknolojileri Uzmani
“Karmin, ulkemizde kullanimina izin verilen bir katki maddesi . Izin verilen dozlarda kullanilmasi durumunda sagliga direkt etkisi yok. Duyarli kisilerde alerjik reaksiyonlara yol acabiliyor. Ciddi ureticiler doz miktarini belirtiyor ancak doz asimi olabilir. Bunu bilemiyorsunuz. Firmanin iyi niyetine bagli. Urunu daha renkli gostermek icin katki oranini arttirabiliyorlar. Sadece bunun icin degil, bircok katki maddesinde doz asimi risklere yol acabilir. Ulkemizde karmin maddesinin kilogram duzeyinde 100 miligrama izin veriliyor.”
Yenilebilir böceklerin sınıfları
Dünya çapında bilinen milyonlarca böcek türü vardır. Yalnızca 1500 civarında tür yenilebilir olarak rapor edilir. Böcekler pek çok farklı takımlara, sınıflara, cinslere ve türlere bölünürler. Aşağıda bazı böcek sınıfları ve gıda olarak kullanımları anlatılmıştır.
Kelebekler ve güveler (Lepidoptera takımı).
Güvelerin (ve kelebeklerin birkaç türü) pek çok türünün larvaları (tırtıl) gıda olarak kullanılır. Afrika'da özellikle besin kaynağı (protein, yağ, vitamin ve mineraller) olarak önemlidirler. Yalnızca bir ülkede, Kongo (eskiden Zaire), 30'dan fazla tür yetiştirilir. Bazı tırtıllar sadece bölgesel köy pazarlarında satılmalarının yanı sıra bir ülkeden diğerine de geniş ölçüde nakledilirler. Tırtıllar Botsvana ve Güney Afrika'da konservelenirler. Kırsal tarım bölgelerinde, pazarda satılmadan önce genellikle güneşte kurutulurlar.
Yetişkin güveler ve kelebekler yenilmezler – kanatları ve vücutları onları çok renkli yapan yassı pullar ve kıllarla kaplıdır. 
Funtamia ağacının (Kongo) tabanında bir Imbrasia ertli kolonisi. Tırtıllar her tüylerini döktüklerinde ağacın yapraklarından inerler. Bu evrede yenilmek için toplanılırlar. Normalde bütün koloni alınır ve kızartma veya kaynatma işleminden sonra yenir veya daha sonra kullanılmak üzere güneşte kurutulur.
Gerçek böcekler (Hemiptera takımı)
Bu takımda gıda olarak kullanılan böceklerin pek çoğu suda yaşar. Ünlü “Meksika havyarı” veya ahuahutle, suda yaşayan çeşitli Hemiptera türlerinin yumurtalarından meydana gelir; bunlar yüzyıllardır Meksika'da su “tarımının” temelini oluşturmuşlardır. Asya'da bir tür olan “dev su böceği,” şimdilerde Tayland ‘dan dünyanın her yerindeki Asyalı gıda dükkanlarına ihraç ediliyor. 
Taylandlı Dev Su Böceği (Lethocerus indicus), buharda pişirilerek yenilir, hatta kırmızıbiberle ezme olarak öğütülür ve pilav ile yenilir
Ağustosböcekleri (Homoptera takımı).
Bu takım yaprak biti ve yaprak zararlısı gibi önemli tarım zararlılarından pek çok böceği içerir, fakat sadece ağustosböcekleri insan yiyeceği olarak büyük ölçüde kullanılır. Bazı türlerin kurtçuk safhasından çıkmış fakat henüz gelişememiş olanları, “periyodik ağustosböcekleri” olarak bilinirler, yeraltında köklerin üzerinde beslenerek 17 yıl geçirirler. 17 yıl sonra topraktan gün ışığına çıkarlar, bir ağaç gövdesine veya çit çubuklarına tırmanırlar ve yetişkinlik evresi için deri değiştirirler. Periyodik ağustosböcekleri yalnızca her birkaç yılda bir yer üstünde ortaya çıkarak herhangi bir yerde “kuluçka” meydana getirirler. Fakat ortaya çıktıkları zaman çoğu kez çok fazla sayıdadırlar. Bu zamanda gıda olarak toplanılırlar, hatta bazen Amerika'da okula giden çocuklar tarafından bile toplanılırlar. Kızartılabilirler. Pek çok ağustosböceği daha kısa yaşam evresine sahiptir ve şimdi batı Amerika'da olduğu gibi, bazıları Hint kabileleri tarafından gıda olarak toplandılar. Bunlar diğer pek çok ülkelerde düzenli olarak yenilirler, özellikle Asya'da ve bazıları çok iridir. Hatta Malezya'dan bir ağustosböceği yaklaşık 18 cm kanat genişliğine sahiptir.
Kuluçka X, Kuzey Amerikalı periyodik ağustosböceklerinden bir tanesi (Magicicada sp.).
Beyaz karıncalar (Isoptera takımı)
Beyaz karıncalar en çok Afrika'da geniş ölçüde gıda olarak kullanılırlar. Bunlar işçi, asker, kanatlı yetişkinler ve kraliçeden oluşan “kastlara” bölünmüş sosyal böcek kolonileridir. Kraliçe çok iri olur ve binlerce yumurta yumurtlar. Bazı türlerin kolonileri termitaria denilen ve 20 fit yüksekliğe kadar çıkabilen topraktan yapılmış geniş tepecikler inşa ederler. Periyodik olarak, kanatlı yetişkinler fazla miktarda yığın halinde meydana çıkarlar, uçarken çiftleşirler ve sonra yeni koloniler oluşmaya başlar. Işıktan yüksek derecede cezbolurlar, hatta mum ışığından bile ve bu da onları gıda olarak kullanmak için yakalamanın bir yoludur. Kanatları koparılıp kızartılan beyaz karıncalar lezzetlidirler. Kraliçe karıncalar özel bir ikram olarak sayılırlar ve çoğu kez çocuklar ve büyükbaba ve büyükanne için ayrılırlar.
Beyaz karıncalar.
Arılar, karıncalar ve yabanarıları (Hymenoptera takımı)
Arılar ve yabanarılarıyla birlikte, genellikle arı veya yabanarısı “kuluçkası” da (larva/pupa) yenilir. Pek çok yetişkin arı ve yabanarılarının tadı iyi değildir fakat istisnalar vardır. Konserve yabanarısı, kanatları ve bütünüyle Japonya'da satılır ve yabanarısıyla pişirilmiş pilav eski İmparator Hirohito'nun en sevdiği yemekti. Karıncalarla birlikte, larva ve/veya pupa da genellikle yenilir fakat her zaman değil. Güney Amerika'da bazı yerlerde sinema ve tiyatrolarda patlamış mısır yerine kızarmış yaprakkesici karınca karnı satılır. Bazı kültürlerde, arı yuvaları baldan çok arı kurtçukları için toplanılırlar. Meksika'da escamole olarak bilinen bazı karınca pupası çeşitleri en güzel restoranların menülerinde bulunurlar. Bunlar tereyağıyla kızartılıp veya soğan ve sarımsak ile birlikte kızartılıp servis edilirler.
Kınkanatlı böcekler (Coleptera takımı).
Kınkanatlı böcekler başkalaşımlarını tamamlamışlardır. Larva, pupa ve/veya pek çok türün yetişkinleri gıda olarak kullanılırlar. Açıkça, insanlar yetişkin kınkanatlı böcekleri bütün olarak yemezler; pişirmek için hazırlama esnasında sert kısımları (kanatlar, bacaklar ve kafa) ayıklanır. Larvalar (bazen kurtçuk da denilir) yumuşak vücutludurlar.
Avustralya'ya özgü tyape arlkerlatye kurtçukları
Çekirgeler, cırcırböcekleri, vs. (Orthoptera takımı).
Çekirgeler ve cırcırböcekleri ve bunların akrabaları insanların beslenme tarihinde önemli bir rol oynadılar. İlk önce kanatlarını ve bacaklarını ayıkladıktan sonra kızartmak ve sote etmek sıkça kullanılan pişirme yöntemidir. Soğan, sarımsak, arnavutbiberi, kırmızıbiber veya soya sosu gibi çeşniler eklenilebilir. İnago olarak bilinen şekerle kaplanmış çekirgeler Japonya'da sevilen bir kokteyl çerezidir.
İnago çekirgesi (Oxya japonica)
Örümcekler ve akrepler (Arachnida sınıfı)
Örümcekler ve akrepler Arachnida (örümcek benzeri organizmalar) sınıfı içinde iki farklı takımdırlar, Aranae (örümcekler) ve Scorpiones (akrepler). Bu sınıfta 40.000'den fazla türün sadece birkaç tanesi yenilebilir.
Akrepler Çin'in güneyinde ve komşu ülkelerinde yenilirler. Bunlar, çoğunlukla insanların evlerindeki “hayvan çiftliklerinde” yetiştirilirler, sonra pazarlarda satılır. Akrepler odunsu bir tada sahiptir ve kuyruğunun ucu hariç bütün halinde yenilmelidirler.
Örümcekler de çoğunlukla Güneydoğu Asya'da yenilirler. Kamboçya'da iri, tarantula benzeri örümcekler ülkenin kuzeyinde genellikle hala yenilirler. 
Akrep çorbası.
Bastonlar ve yaprak böcekleri (Phasmatodea takımı).
Bu tuhaf şekilli böcekler Asya'da birkaç yerde ve Papua yeni Gine'de gıda olarak kullanılırlar. 
Yenilebilir Böcekler Sonuc
Böcekler Afrika, Avustralya, Asya ve Amerika'da insanların beslenme tarihinde önemli bir rol oynadılar. Yüzlerce türü insan yemeği olarak kullanıldı. Bazı önemli gruplar çekirgeleri, tırtılları, kınkanatlı böcek kurtçuklarını ve (bazen) yetişkinlerini, kanatlı beyaz karıncaları (tropik bölgelerde bazıları çok iridir), arıları, yabanarılarını ve karınca kuluçkalarının (larva ve pupa) yanı sıra kanatlı karıncaları, ağustosböceklerini ve suda yaşayan böcek çeşitlerini kapsar. Genellikle, böcekler açlığın etkisini azaltmak için acil durumlarda gıda olarak kullanılmazlar, ancak yıl boyunca veya mevcut olduğu mevsimlerde, günlük beslenmenin doğal bir parçası olarak görülürler.
Avrupa'da böceklerin gıda olarak kullanılmaları her zaman çok sınırlandırılmıştır. Eski Yunan ve Roma Edebiyatı'nda sıkça bahsedilmesine rağmen, eski yüzyıllarda böceklerin gıda olarak kullanımıyla ilgili çok az rapor vardır. Sadece şiddetli açlık zamanlarında böcekler yenilmiştir. Avrupa ve diğer kıtalar arasındaki farklılığın temel sebebi, böceklerin bol bulunmaması ve genellikle tropikal bölgeye göre böceklerin daha küçük olmalarıdır.
Son zamanlarda böceklerin gıda olarak kullanımları kısmen daha iyi gıdaların ulaşılabilirliğindeki artışla çoğu tropik bölgelerde azaldı. Bu çoğu kez et ve daha çok Batı tarzı yemekleri içerir. Böceklerin çok iyi bir besin kaynağı olmasına karşın, böceklerin gerçekte daha iyi bir gıda olup olmadığı sorusu olduğu gibi kalır. Afrika'da böceklerin geniş ölçüde ticareti yapılır ve çeşitli işletmeler konserve böcekler ve böcek yemekleri üretir.
Diğer taraftan, Amerika'da ve daha az bir yayılımla Avrupa'da böcek tüketimi artmaktadır. Ancak sıradan bir gıda olarak değil, daha çok merak edildiğindendir. Örneğin, böcekler çikolatayla kaplanmış veya şekerlemeler halinde sunulurlar.
Pek çok din böcekleri normal gıda olarak kabul eder ve böceklerin tüketimiyle ilgili hiçbir dinde kısıtlama veya tabuya yer verilmemiştir. Yahudi gelenekleri sadece birkaç çeşit böceğin yemek için uygun olduğunu düşünür. Bununla birlikte, pratikte, Yahudiler bile bile böcek yemekten kaçınırlar, yalnızca eğitimli entomolojistler yemek için uygun olan ve olmayan böcekleri ayırt edebilirler. Müslüman bölgelerde böceklerin kullanımı çok kısıtlanmıştır. Sadece çekirgeler doğal olarak öldüklerinde veya yasalara uygun bir şekilde öldürüldüklerinde helal (yemek için uygun) olduğu düşünülür. Gerçekte diğer bütün böceklerin haram olduğu düşünülür. Bununla birlikte, Hindistan, Endonezya ve Malezya gibi ülkelerde, pek çok farklı böcekler, sözde İslam olan bölgelerde bile geleneksel olarak yenilirler. Arap ülkelerinde yalnızca çekirgeler pazarlarda bulunabilirler.
1500'ün üzerinde farklı böcek türünün tüketilebilir veya yenilebilir olduğu rapor edilmektedir, bu ayrıntılı bir şekilde tanımlanmaları için çok uzun bir listedir. Aşağıdaki sayfalar böceklerin gıda olarak kullanımıyla ilgili daha fazla bilgi verir
gida sacmaliklari ve hileleri
Ayiptir soylemesi, eskiden az da olsa yerdim.
Bizim evin arkasinda tutulurdu dunyanin en kiymetli havyarini sunan balik, morina (mersin baligi). Karadeniz’de yasayan mersin baliklari yumurtlamak icin Kizilirmak’dan iceri girmeye calisirlarken, yakalanirdi.
Dev baliklardi mubarekler.
Ben diyeyim 100 kg., siz deyin 200...
Vallahi avci palavrasi degil, 1.500 kiloluk morina var tarihte.
Kuyrugu bile Karadeniz illerini beslemeye yeterdi (bu biraz avci isi oldu) Simsiyah, piril piril bir havyar cikardi icinden.
Guzelce islenip, kutulanir, dogru yurt disina giderdi.
Gecen gun bir marketin balik reyonunda gordum. Bilenler bilir, havyar (siyah) kutusu tipiktir. Baktim, Rusca ve kril harflerinin takliti ingilizce chaviar yaziyor kapakda. Bir de mersin baligi resmi. Altinda da, “original product of Russia” yazmislar.
Karadenizde mersin baliklarini bitirdik sukurler olsun. Ruslar, Azeriler ve Iranlilar uyaniklik yaptilar, Hazar Denizi’nde baligi yakalayip ameliyatla yumurtasini alip, baligi geri biraktilar.
Biz Turk usulu calistik, baligi da, yumurtayi da yedik. (Hatta yumurtlama erginligine gelmemis baliklari da yedik).
Kavanozdan gordugum kadariyla siyah inci taneleri parliyor, tipki havyar.
Saticiya sordum,“bu mersin baligi havyari mi?”,“evet abi” dedi.
“Neden ucuz?” “Rusya’dan geliyor abi, Hazar havyari”.
Kavanozun altindaki etiketi de okumali. Derin bilgiler var orada.
Icindekiler: okyanus balik bulyonu (uskumru); tuz, zeytin yagi; pektin E211, sodyum benzoat E202, Potasyum Sorbat, Dogal renk E153. Muhtesem, degil mi?
Sen uskumruyu al, parcala, minik toplar yap, siyaha boya, koruyucu kimyasallarla harmanla ve elaleme “dogala ozdes havyar” diye kakala. Satan adamin haberi yok.
Baktim markette zencefilli gazoz da var,
ithal etmis buyuklerimiz, sagolsunlar. Icinde zencefil var mi? Yok. Aromasi da, rengi de yapay. Ama kendisi dogala ozdes.
Bizim bir cicekci var, serada karanfil ve gul yetistiriyor.
Satmadan once ustlerine koku sikiyor. Dogala ozdes gul!
Zavalli bulbul!
Kayseri’nin en unlu manticisina goturduler,
Kasikla diye bir yer. ‘Yer’ demek dogru degil, entegre tesis mubarek.Bir kapidan 80 kilo giren, diger kapidan 100 kilo cikiyor. “En iyi Kayseri mantisi burada”
Aldim iki kutu, eve getirdim koydum dondurucuya.
Bir ay sonra yemege kalktik, baktik manti acilasmis.
Niye ki? Et mi bozuldu?
Etin bozulmasi mumkun degil, cunku et yerine soya kiymasi kullaniyorlar, icinde et olan manti neredeyse kalmadi.
Acilik icindeki azot gazindan geliyor.
Raf omru uzasin diye paketlenme asamasinda azotu basmislar mantiya. Dogala ozdes!
Bir bilgi daha: O, mantinin raf omru uzasin diye icine konan azot gazi zamanla gida zehirlemesine yol aciyor.
Bunlarin hepsi dogayla ozdes gazlar. Onlara “gida gazi” diyorlar.
Azot gazi da, oksijen de istenmeyen durumlarda inert atmosfer olusturarak gidalarin kisa surede bozulmasini onluyor.
Mesela, taze etlere de oksijen gazi veriyorlar ki, hep taze, kipkirmizi gorunsun raflarda. Yasal bunlar, girin internete “gida gazi” diye yazin, gorun neler yediginizi.
Markete uzum gelmis. Kirmizi, iri, dipdiri seyler.
Erik gibiler masallah!
Nereden geliyor bunlar? Sili'den.
Sili mi? Evet!
Kac gundur buradalar?
3-5 gun oldu.
Dusunun, Sili'nin bir koyunde topluyorlar bunlari.
Uzun yolculuklar sonunda bizim kasabaya kadar geliyor.
Bir sure bizim manavda bekliyor. Aliyorsun eve getiriyorsun, evde de 3-5 gun daha, bana misin demiyor. Hala kutur kutur.
Iyi ama, nasil? Sahane seyler var, adina ilac diyorlar.
Uzumlere verilen bu ilaclardan birinin etiketindeki faydalari sayalim mesela:
Dane buyuklugunu arttirir,
Dane agriligini arttirir,
Dane seklini daha duzgun olarak degistirir,
Tam olgunlasmadan daneye parlak sari yesil rengini verir,
Dayanikli ve direncli kabuk sayesinde hasat ve hasat sonrasi olabilecek yaralanmalar en aza iner, hastaliklara direnc katar,
Kullanim dozu yukseldiginde sofralik uzumlerde hasadi geciktirir.
Raf omru uzar.
Nedir bu?
Sitokinin.
Buyume hormonu.
Bakin su sansa ki, sitokinin insanda da ayni ise yariyor.
Sonra anneler sikayet ediyorlar “ee benim cocuk erken killaniyor!”
Bu dunya boyle hanim abla, sen uzumu alirken killanmazsan, cocugun killanir.
Adana’da ciftcilerle calisiyoruz.
Yaz gunesi altinda sogutmasi olmayan tankerle sut topluyorlar mandiralara. Sofore soruyorum “bozulmuyor mu bu sicakta sut?”
“Abi, tankere iki bardak hidrojen peroksit dokuyorum, aksama kadar bir sey olmuyor.”
Hidrojen peroksit dedigi sey kadinlarin saclarinin rengini acmak icin kullandiklari bir kimyasal. Cok kotu degil, sadece canlilari olduruyor. Sute koyunca butun bakteriler oluyor, geriye bozulacak bir sey de kalmiyor. Dogala ozdes sut!
Bu anlattiklarimin hepsi yasal. Temel problem su ki:
Insan doga iliskisi degisti. Insan yeni bir doga kurgusu yapti, kendini doganin disina aldi, dogayi alinir-satilir mal yapti, sentetiklestirdi ve tuketime sundu.
Hal boyle olunca, insan kendinin dogal bir varlik oldugunu unuttu.
(beser iste, unutacak elbet)
Internetten pantalon, ayakkabi, peynir, arkadas ve sevgili edinmeyi marifet bildi.
Optik kablolarin sundugu hayati da hayat bildi.
insan artik bu Dogala ozdes!
Direnmek lazim.
Bakkali, manavi, kasabi, supermarkete karsi korumak lazim.
Semt pazarlarini kullanmak, pazarci esnafiyla dostluk kurmak lazim.
Hijyen, reklam, ambalaj illizyonuna teslim olmamak lazim.
Bir de, son moda “dogal urun – yoresel urun pazari” adiyla isin cilkini cikartanlara karsi uyanik olmak lazim.
Ama en onemlisi,
Ara sira dogaya cikip, derin derin nefes almak lazim.
Dilerim ki, Tanri toprak ana ile gok babanin evladi oldugumuzu hatirlatmak icin cok aci cektirmez.